List przewozowy to cichy bohater transportu: dzięki niemu możliwe jest np. wydanie towaru właściwej osobie. Nie jest to jednak jego jedyna rola tego dokumentu. To on potrzebny jest do przeprowadzenia odprawy celnej, przekazania odpowiedzialności za ładunek (patrz: INCOTERMS) i potwierdzenia odbioru przesyłki. Jakie informacje zawiera list przewozowy? Jakie są jego najpopularniejsze rodzaje? W których gałęziach transportu najczęściej się go stosuje?
List przewozowy – co to tak właściwie jest i do czego służy
W najprostszym ujęciu, jest to dokument wystawiany przy okazji przekazania ładunku przewoźnikowi. Najczęściej do jego wypełnienia przewoźnik przedstawia nadawcy pusty druk, który ten drugi zapełnia danymi. Zawiera takie informacje jak:
- strony uczestniczące w transakcji (nadawca, przewoźnik, odbiorca)
- warunki transportu ładunku (sposób pakowania, zasady bezpieczeństwa)
- zawartość (ułatwienie identyfikacji i doboru warunków transportu)
Poza określeniem tych koniecznych do transportu informacji, list przewozowy jest konieczny do wydania ładunku. Potwierdza więc przekazanie ładunku, co pozwala także na dochodzenie roszczeń (jeśli takie wystąpią, np. w przypadku uszkodzenia przesyłki). Dokument ten wystawia się w czterech egzemplarzach: dla nadawcy, dla przewoźnika, dla odbiorcy i jeszcze jeden do potwierdzenia odbioru. Spośród nich oryginalny jest pierwszy, przeznaczony dla odbiorcy.
PRZECZYTAJ: REGUŁY INCOTERMS 2020
Co powinno znaleźć się w liście przewozowym?
To proste pytanie nie ma prostej odpowiedzi. O ile w przypadku niektórych rodzajów listów przewozowych mamy z grubsza ustaloną formę (patrz: CMR), o tyle niektóre listy tej formy nie mają (np. konosament). Nie oznacza to jednak, że nie da się określić, które informacje powinny w liście się znaleźć. W większości przypadków konieczne będzie zawarcie w liście przewozowym następujących wiadomości:
- oznaczenia nadawcy (załadowcy)
- wskazanie przewoźnika
- oznaczenia odbiorcy
- wskazanie statku/pojazdu
- określenie parametrów ładunku (wymiary, waga, objętość, ilość)
- wskazanie rodzaju ładunku
- określenie wartości ładunku
- konieczne do identyfikacji znaki szczególne
- sposób pakowania
- stan przesyłki (czy uszkodzona, czy nienaruszona)
- miejsce załadunku i rozładunku
- wartość, sposób i termin uiszczenia opłat przewoźnika
- liczba wydanych listów przewozowych
- instrukcje dotycząc czynności celnych
- miejsce i datę wystawienia dokumentu
- podpis przewoźnika bądź jego przedstawiciela
Rodzaj listu przewozowego oraz zawarte w nim informacje często zależą od gałęzi, w której realizowany jest transport. Inaczej list wygląda w transporcie morskim (konosament, Bill of Landing), inaczej w lotniczym (Air Waybill), inaczej w kolejowym (SMGS, CIM) i jeszcze inaczej w drogowym (CRM).
Na początek: lotniczy list przewozowy, czyli Air Waybill (AWB)
Jak wskazuje sama nazwa, jest to dokument potwierdzający zawarcie umowy z przewoźnikiem i przyjęcie ładunku do transportu. Najczęściej sporządza się go w 3 egzemplarzach, zawsze w języku angielskim. Każdy egzemplarz trochę się od siebie różni, ale w przypadku AWB egzemplarze różnią się od siebie jedynie kolorem. Czerwony (czasem różowy) trafia do odbiorcy, niebieski do nadawcy, a zielony do przewoźnika. Oznaczenie tego ostatniego to pierwsze trzy cyfry jedenastocyfrowego numeru przewoźnika.
Wyróżnia się dwa rodzaje AWB: House Air Waybill (HAWB) i Master Air Waybill (MAWB). Pierwszy z nich spedytor wystawia eksporterowi przy okazji transportu przesyłek skonsolidowanych w transporcie drobnicowym. W HAWB zawierają się informacje o ilości, wymiarach i zawartości ładunku oraz kosztach transportu. Natomiast w przypadku MAWB to przewoźnik wystawia dokument i spedytor przyjmuje rolę nadawcy. Tu także chodzi o przesyłki skonsolidowane, jednak wszystkie z nich mają być przewiezione do wspólnego miejsca rozładunku.
WIĘCEJ O TRANSPORCIE LOTNICZYM
Następnie: kolejowy list przewozowy, czyli SMGS i CIM
Kolejowy list przewozowy pełni funkcję analogiczną do AWB: jest dowodem przyjęcia ładunku do transportu w kolejowym transporcie międzynarodowym. Podobnie jak w transporcie lotniczym, tak i w transporcie kolejowym generalnie funkcjonują dwie wersje: SMGS i CIM. Różnią się one pomiędzy sobą kilkoma detalami.
SMGS jest formą listu przewozowego, która funkcjonuje w transportach do/z Europy Wschodniej i Azji. Reguluje go konwencja SMGS i funkcjonuje w krajach byłego ZSRR i Azji – z tego powodu trzeba sporządzić go po angielsku i rosyjsku lub chińsku. Do transportu potrzebnych jest aż sześć egzemplarzy. Tymczasem CIM jest listem przewozowym działającym w krajach Europy Zachodniej i Centralnej, regulowanym przez konwencję COTIF. Sporządza się go w pięciu egzemplarzach i w dwóch językach: angielskim i francuskim, włoskim lub niemieckim.
Gdy transportowany towar przekracza granicę stref funkcjonowania regulacji, należy zmienić SMGS na CIM (lub odwrotnie). Polska jest dla systemów krajem buforowym i na jej terenie obowiązują oba rodzaje kolejowego listu przewozowego. CIM działa od wschodniej granicy Polski na zachód, natomiast SMGS od zachodniej granicy na wschód. Ze względu na konieczność wystawiania nowych dokumentów, powstaje ryzyko pomyłek i niedomówień, dlatego aktualnie często wykorzystuje się wspólny list przewozowy SMGS/CIM.
Dodatkowo: kilka słów o drogowym liście przewozowym, czyli CMR
CMR jest dokumentem, który potwierdza zawarcie umowy transportu drogą lądową, czyli komunikacją samochodową. Jest to dokument przyjazny nadawcy, ponieważ wystawia go nadawca w języku urzędowym kraju nadania. Jeśli któraś z informacji zawartych w liście przewozowym przyczyniła się do powstania szkody, to nadawca ponosi odpowiedzialność. Tymczasem przewoźnik ma obowiązek sprawdzić zgodność treści CMR ze stanem faktycznym. Wystawianie CMR nie jest obowiązkowe, ale ze względów bezpieczeństwa lepiej jest to robić. Nie będziemy rozpisywać się o CMR, ponieważ…
W transporcie drogowym często wykorzystuje się też inne rodzaje listów przewozowych. Takim listem jest nawet etykieta, którą nakleja się na paczkę przekazywaną kurierowi!
A na deser: morski list przewozowy, czyli konosament
Konosament, czyli morski list przewozowy (znany również jako Bill of Landing) jest pośród listów przewozowych wyjątkowy. Traktuje się go bowiem jako papier wartościowy, a więc można nim obracać i ten, kto go posiada, ma prawo dysponować towarem (zobacz: wojny kontenerowe). By uzyskać konosament, nadawca wnioskuje o jego wystawienie do przewoźnika. Przewoźnik następnie przekazuje jeden egzemplarz nadawcy, a jeden odbiorcy. Na podstawie konosamentu odbiorca może odebrać towar w porcie docelowym.
Z konosamentem jest trochę jak z biletem miesięcznym: może być imienny bądź na okaziciela.
- Morski list przewozowy imienny
- Jak sama nazwa wskazuje, jest to dokument wystawiany na konkretnego, wskazanego z imienia i nazwiska (bądź nazwy firmy) odbiorcę. Odbiorca może przekazać konosament imienny komuś innemu na drodze cesji.
- Morski list przewozowy na okaziciela
- Do odbioru towaru upoważniony jest każdy, kto dysponuje konosamentem (tak długo, jak jest to oryginał). Przekazanie praw do odbioru polega na fizycznym przekazaniu dokumentu. Z tego powodu jest to forma listu przewozowego obarczona ryzykiem.
- Morski list przewozowy na zlecenie
- W nagłówku powiedzieliśmy o dwóch rodzajach, jednak funkcjonuje też trzeci: na zlecenie. Wystawia się go na zlecenie nadawcy, a przekazać można poprzez wskazanie odpowiedniej osoby potwierdzone podpisem.
Ponadto rozróżnia się konosamenty:
- załadowania i przyjęcia do załadowania
- czysty lub brudny (czyli bez stwierdzonych uchybień bądź z restrykcjami)
- bezpośredni
- liniowy lub czarterowy
- przeładunkowy
Ponieważ konosament jest papierem wartościowym, zgubienie go może wiązać się z wieloma nieprzyjemnościami. Jedną z nich jest przeprowadzenie procedur pozwalających odzyskać ładunek. By uniknąć chociaż części ryzyka, coraz częściej stosuje się konosament elektroniczny (Electronic Bill of Landing), . Jeśli jednak zdarzyło się nieszczęście, należy podjąć szybkie i zdecydowane kroki pozwalające uniknąć komplikacji.
PRZECZYTAJ NASZ PORADNIK TRANSPORTU MORSKIEGO
Skontaktuj się z nami i dowiedz się więcej!
Nasi spedytorzy codziennie organizują kilkadziesiąt transportów wszystkimi dostępnymi gałęziami transportu. Przy wsparciu specjalistów BBA Transport System można bezpiecznie przetransportować towary z każdego miejsca na Ziemi. Wspieramy importerów i eksporterów, a nasze główne wartości to zaufanie, jakość i sprawny przepływ informacji. Skontaktuj się z nami już dziś i dowiedz się więcej o możliwościach transportu Twojego ładunku, poznaj ceny, określ dogodne terminy i bądź spokojny – wszystkim się zajmiemy!
